Aklın sınırı yoktur her önüne gelen şeyi sorgular. İnsanın düşünce seviyesi yükseldikçe ayrı bir tat, zihni seviyede bir şevk duyulur. İnsan daha ziyade kesin bir bilgiye varmadan önce zanla, şüpheyle başlar.
İlim ve iman arasında tezat yoktur. Daha ziyade ateizme meyilli yani din ile pek barışık olmayan kimseler, ilim ile imanı tamamen birbirinden ayırırlar. İlimde kesinlikle iman yoktur, ilim tam anlamıyla sabit delillere dayandırılmış, neticeler yumağıdır derler. Hâlbuki imansız hiçbir ilim olmaz. İlim nedir? Bizim kendi dışımızda var olduğunu zannettiğimiz bir dünyadan bilgi elde etmektir. Kendimiz dışında bir âlem mevcut değilse ilim yapmamız mümkün değildir. İlim yapabilmemiz için kendimizin dışında bir âlemin mevcut olduğuna iman etmemiz gerekir.
Bu âlemden bilgi elde edeceğimize iman etmeniz gerekir. Eğer bilgi edeceğimize iman etmezsek, bu bizi eylemsizliğe atalete düşürür. Sonrasında elde ettiğimiz bilgilerle bu âlemi sorgulayacağımıza da iman etmemiz lazımdır. Bu şartlar oluşmazsa ilim yapılamaz.
Kur’an’da, Ulül Elbab diye bir pek çok yerde geçen tabir vardır, bu akıllarını dirayetle ve isabetle kullanan kimselerdir. Bunlar İslam Tasavvufunda ikiye ayrılır. Aklını kullanarak eşyanın görünen kısımları hakkında akılla neticeler çıkaran, anlayan dünyevi akıl ile dünyevi akılı kullanarak eşyanın görünen kısımlarının ardındaki hakikati idrak edebilen, hisseden seçen metafizik akıldır.
Felsefe yaparken aklımız kullanırız. İslami açıdan aklımız bize Tanrının büyük bir lütfudur. Kendisi bir filozof ve metafizikçi olan İmam Gazali filozofları hor görmüş felsefeyi dine aykırı saymıştır. Ne garip tecellidir ki aynı Gazalinin kitapları Emeviler zamanında İspanya’da felsefe kitabı diye yakılmıştır. Bir söz vardır, felsefe ile alay etmek felsefe yapmaktır.
Hz Peygamber günde birkaç kere,“ Ya Rabbi bana eşyanın hakikatini öğret diye duada bulunurmuş.”
Felsefesi olmayan bir dinin, politikanın, sanatın varacağı hiçbir yer yoktur. İnsanların kendilerini hatasız ve sorgusuz kabul etmemesi gerekir.
