Manisa’da halk arasında Kitapsaray ismi ile bilinen üzüm çuvalı başına alınan 5 kuruşluk bağışlar ile Manisa İl Halk Kütüphanesi binasının yapımı 1937 yılında başlamış 1945 yılında tamamlanarak hizmete açıldı ve 2025 yılına kadar da Manisa’da 7’den 70’e tüm vatandaşlara hizmet verdi.
Uzun yıllar Manisa’ya hizmet vermiş olan yapı tarihi özelliği ile “Kültür Varlığı” olarak tescillendiğini anlatan Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürü İbrahim Sudak, “Kitapsaray” ismiyle Türkiye’de tek olan yapının Manisa’nın sembol yapılarından birisi olduğunu, Manisalıların da hep güzel anılarının olduğu bir mekân olduğunu vurguladı.
İl Müdürü Sudak, “Mayıs 2025 yılında yine binasına taşınan İl Halk Kütüphanesi ile birlikte boşaltılan yapıyla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restorasyon proje çalışmaları başlatılmıştır. Proje çalışmaları devam eden yapının, deprem tetkikleri neticesinde güçlendirilmesi gerektiği ortaya çıkınca, ayrıca güçlendirme projesi ilgilide gerekli iş ve işlemler başlatılmıştır. 2026 yılı içinde gerekli projelerin tamamlanması ve ilgili kurullardan onaylanmasının akabinde aslına uygun restorasyon çalışmalarının başlaması planlanmaktadır. Daha sonrada binanın yapılış amacına uygun özellikle gençler ve çocuklarla alakalı kitap, kütüphane, kültür ve sanat alanında kullanılması hedeflenen yapının yine “Kitapsaray” ismi ile Manisalılara hizmet etmesi amaçlanıyor.” Şeklinde bilgiler aktardı.
Kitapsaray’ın yapılacak restorasyon çalışmaları süresince kapalı kalacağını kaydeden İl Mdürü Sudak, çalışmaların 2-3 yıl kadar süreceğinin planladığını ifade etti.
Kitapsaray’ın tarihi Hakkında
Halk arasında Kitapsaray olarak bilinen ve giriş kapısı üzerinde de 'Kitapsaray' yazısı bulunan Manisa İl Halk Kütüphanesi'nin (Genel Kitaplık Umumi Kütüphane) yapımına 1937 yılında başlanarak 7 yıl sonra 1945 yılında tamamlanarak hizmete başladı. Bir dönem de Askeri Hastane olarak kullanıldı.
Binanın temeli 1936 yılında Türk Ocağı binası olarak atılmış olup, Türk Ocakları kuruluşu kaldırılınca inşaat çalışmaları da durdu. 29 Eylül 1936 tarihinde Manisa Valiliği görevine başlayan Dr. Lütfi Kırdar, yarım kalmış bu binayı tamamlamak ve değerlendirmek istedi. O tarihte Muradiye Cami avlusunda hizmet veren Muradiye Kütüphane binasının çok küçük olması ne okuyucu ihtiyacına cevap verebiliyor ve ne de sayısı on bine ulaşan kitapları alabiliyordu. Manisa'nın yeni ve modern bir kütüphane binasına ihtiyacı vardı. Burada bir kütüphane binası yapılabileceğine inanan imarcı vali, bunu gerçekleştirmek için Manisa Kitapsaray Kurumunu kurdu.
Kitapsaray Kurumu inşaat yapımını üstlendi
Bu Kurumun Nizamnamesinin 1. maddesinde şu ibareler ye alıyor.
"Manisa Kültür varlığına memleketin irfaniyle mütenasip geniş ve yüksek bir ilerleyiş cereyanı vermek ve Manisa'da mevcut müteaddit kütüphane metrukâtını bir araya toplayarak asrî bir kitapsaray yapmak, bilgi ihtiyacını karşılayacak bir müessese meydana getirmek İçin Parti Başkanı Dr. Lütfi Kırdar'ın riyasetinde İnhisarlar Müdürü Mustafa Dümer, Maarif Müdürü Naili Özeren, Avukat Mithat, Borsa Komiseri Ahmet Müezzinoğlu, Selahattin Asım (AYRAL), ve Pomaklı Reşat'dan (Pomaklıoğlu) mürekkep bir müteşebbis heyet, kurumun tesisi hizmetini üzerine almıştır."
Satılan üzüm çuvalı başına 5 kuruş bağış toplandı
1937 yılı başlarında nizamname kurallarına göre çalışmaya başlayan dernek, aynı zamanda derneğin müteşebbis heyeti içerisinde görev alan Borsa Komiseri Ahmet Müezzinoğlu'nun gelir temininde ve kütüphanenin bitirilmesinde büyük emekleri olduğu biliniyor.
Dernek, Manisa'nın ileri gelen zengin ailelerinden bağış topladığı gibi Borsa'da satılan üzümlerden çuval başına alınan beşer kuruşlarla bina tamamlandı.
2.Dünya Savaşı esnasında Askeri Hastane olarak kullanıldı
Kütüphane binası tamamlanmasına ve 29 ekim 1938'de açılış töreni yapılmasına rağmen ancak 1945 yılının nisan ve mayıs ayların da taşınabilmiştir. Bu tarihe kadar memleketimizin İkinci Cihan Savaşı'nın etkileri altında bulunmakta idi ve bundan dolayı memlekette olağanüstü bir durum vardı. Buna rağmen Kütüphanenin bu binaya taşınması için bazı çalışmalar yapılmıştır. CHP İl Yönetim Kurulu genel merkeze müracaat ederek Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kütüphanenin yeni binaya taşınması için yardımcı olunmasını istemiştir. Genel merkezce Milli Eğitim Bakanlığı arasında yazışmalar yapılırken temmuz 1940'da Milli Savunma Bakanlığı, Genel Merkeze müracaat ederek "Askerî Hastahane" olarak kullanılmak üzere binanın kendilerine tahsis edilmesini istemişler. İstekleri yerinde görülerek bina geçici bir süre için Mlili Savunma Bakanlığına tahsis edilmiş. 1944 yılı sonlarına kadar Askeri Hastahane olarak kullanılmıştır.
Askeri Hastane taşındı 1945'te Kütüphane oldu
1944 yılında yeniden Kütüphanenin buraya nakli için çalışmalar için gerekli yazışmalarda 'Hastahane yapmak için elverişli bir bina bulunduğu takdirde binanın boşaltılacağı bildirilmiş. İstasyon altında bulunan Askerî Hastahane karşısındaki askeri pavyonların boş ve muntazam olduğu, hastahanenin buraya taşınabileceği bildirilmiş. Nihayet bina, askeriye tarafından 1945 yılı başlarında boşaltılarak Vilâyet makamına teslim edilmiştir. Nisan ayında Muradiye Kütüphanesi yeni binasına taşındı ve 23 nisan 1945 pazartesi günü saat 16.00'da sayın Vali Ali Rıza Çevik'in de hazır bulunduğu, ikinci bir açılış töreni ile kütüphane halkın hizmetine sunulmuş oldu.
Yeni binaya Muradiye Kütüphanesinden 4350 Arap harfli, 2660 Lâtin harfli kitap nakledilmiş, Çeşniğir kütüphanesinin son mütevellisi Kâni Karaosmanoğlu da bu kütüphanede bulunan kitapları 1945 yılından bugüne kadar gerek Bakanlıkça, gerek Üniversite ve diğer kuruluşlar tarafından gönderilen, bağışlanan kitaplarla birlikte kütüphanenin kitap sayısı ve okuyucu durumu zaman içerisinde artış göstermiş.
Bina zaman içerisinde tadilat da gördü
Binaya kuzey cepheden 10 merdivenle girildikten sonra, küçük bir salonun sağında Müdür, solunda hizmetli odası; onlara bitişik birer çalışma ve memur odası ve tuvaletleri mevcuttur. Bu küçük salonun ortasında bulunan bir kapı ile de büyük okuma salonuna geçilir. Salonun sağı ve solu pencereli olduğu için aydınlıktır. Sonradan, batı cephesinde bulunan terasa bir toplantı salonu yaptırıldığından bu taraftaki pencereler kapatılmıştır. Salonun güneyinde küçük bir antre bulunur; bu antreden sağlı ve sollu depolara gidilir. Ortada da küçük bir memur odası vardır. Binanın batısında bulunan açık teras Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 1965 mali yılında gönderilen 39 bin, 1967 mali yılında gönderilen 15 bin liralık ödeneklerle kapalı galeri haline getirilmiştir. Galerinin güney yönünde küçük bir sahnesi vardır. Sergiler, toplantılar, konferanslar ve hatta sinema gösterileri burada yapılmaktadır. Kasım 1967'de yapımı biten salon Aralık 1967'de hizmete girmiştir.
Okuyucu Servisi kurularak ödünç kitap verildi
Kütüphanede 1953 yılında okuyucu fare Servisi kurulmuştur. Umumi Kütüphanelerde halkın daha geniş mikyasta istifadesini sağlamak maksadıyla kütüphanelerde birer halk iare (geri verme, ödünç verme) servisi kurulması kararlaştırıldı ve bu amaçla bir yönetmelik hazırlandığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğünün 27.2.1953 gün ve 3579 sayılı yazıları ile bildirilmiştir. Yazıya ekli gönderilen iare servisi kurulacak kütüphaneler listesinde Manisa Genel Kitaplığı da vardır. Okuyucu bu servise on lira (bu miktar ilk zamanlar üç lira idi) depozito vererek üye olmakta ve bu servisteki kitaplardan muayyen süre ile eve kitap alarak okumaktaydı. (Turgay Duyar)
