Emânet kavramı, “bir kimseye koruması için bırakılan mal ve eşya” şeklindeki günlük dilde kastedilen dar anlamı yanında insanın sahip olduğu ve kendisine geçici olarak verilmiş bulunan ruhî, bedenî, malî imkânları da kapsamaktadır. Özellikle, “Biz emâneti göklere, yere ve dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten çekindiler, sorumluluğundan korktular; nihayet onu insan yüklendi” (el-Ahzâb 33/72) mealindeki âyet hakkında çeşitli yorumlar yapılmıştır.*
Emânet adaletle de alakalıdır. İnsanların birbirleri arasındaki vazifeleri, işleri ehline, layık olana emânet etmeleri gerekir. “Taberî’ye göre, özellikle devlet adamlarının hem emânet hem de adalet ehli olmalarını gerekli kılmıştır. Emânet ehli olmaları, ülke imkânlarını halka haksızlık yapmadan paylaştırmalarıyla, adalet ehli olmaları da bütün kararlarında hukuka riayet etmeleriyle gerçekleşir” *
Emânet, maddi değerlerin ehline verilmesi dağıtılmasını öngörse de, manevi emânetler de pek fazladır:
“— Ben bu dünyaya elimde bir emânetle geldi; ama kime vermek istedimse almadı.
Çünkü “Buna sahip olanın rahatı gider, aklı viran, kendi perişan olur!” diyordum. Malıma müşteri bulamadan gezip dururken, karşıma sen çıktın ve kimsenin kabul etmediği bu emaneti sen alıcı oldun.
— Pahalıdır, gücün yetmez, dedim.
— Zararı yok, ben zenginim, dedin.
Dedin ama önüme döktüğün hazinelerin, malların, mücevherlerin buna yetmedi, ne verdinse bu emanetin değerini karşılayamadı. Kaçmamdan, onu sana vermememden de korkuyordun. Bilmem, kimsenin tama etmediği bu sırlı, bu korkulu ve dehşet salan metâda-servette ne görmüştün ki, yalvarıyor, istiyor, ağlıyordun. Ama ben de onu bir ibrişim bahaya satmamaya and içmiştim. Nihayet:
— Her şeyim bitti; varlığımı, benliğimi al… diye haykırdın.
Zaten benim de istediğim buydu.
Alış veriş tamam olunca, uğrunda can oynattığın emâneti alıp göğsüne sakladın.
Meğer bu emânetin benim gönlüm olduğunu, sana kendi gönlüm haber vermişti.
Kim bilir, belki de bunun içindir ki, başım ancak senin göğsünde rahat etmektedir.”**
*TDVİA
** Samiha Ayverdi Büyükdoğu Haz. 1946