Eski Türk devletlerinin yazılı edebiyat örnekleri çok fazla değildir. Yazıları, kullandıkları eşya ve ihtiyaçları ile sınırlı kalmıştır. Göktürk yazıtları her ne kadar bir devamlılığı ve yazı geçmişini ciddi bir şekilde işaret etse de günümüze gelen örnekler az ve kısmidir.
Uygurların Burkan Dinini kabulüyle yazılı örnekler çoğalmıştır. Soğd Alfabesi şekil değiştirerek önce Uygurlara geçmiş sonra Türk dünyasına hâkim olmuş, yazık ki Türk diline uygun olan Orhun Alfabesi terk edilmiştir.
Türkler İslam’a girince bu medeniyet değiştirmesinin sonuçları da çok kapsamlı olmuştur. Kutsal saydıkları Kuran yazısını severek almışlar ve benimsemişlerdir.
Geniş halk kitleleri geleneklerine sahip çıkmakta ve Türkçe konuşmaktaydılar. Fakat batıda Horasan, Türkistan ve civarı bölgelerde İslami devlet teşkilatı, sanatı, edebiyatı ve ilmiyesi Türkleri etkilemiş, alışkanlıklarını değiştirmiştir. “ Selçuklu devletin resmi yazışma öğretim ve edebiyat dili Farsça, idarecilerin ve geniş halk kitlelerinin konuşma dili Türkçenin batı şivesi Oğuzcadır, dini eserlerin Arapça yazılması dışında Arapçanın özel bir durumu yoktur.” (1)
Geniş Türk kütleleri kendi dillerini konuşmuş ve korumuştur. Moğol istilasıyla birlikte, Selçuklu yıkılınca, koruyucusu olduğu ve teşvik ettiği Arapça ve Farşça olan devletin dili de sarsılmış, halkın dili, çeşitli sufi, âlim ve şairlerin etkisiyle, devletin dilini ele geçirmiştir!
Böylece artık, Horasan Erenlerinin, Türkçe olarak sundukları, yumuşak, hoşgörülü ve ince yaşayışları ve inançları, zor durumdaki, ümitsiz halka teselli olurken, Yunus’un o sihirli ve kudretli dili ve de sufilerin, ozanların, çalışma ve teşvikleriyle Türkçe yücelmiş, Devleti ve Milleti sarmıştır.
1- Şinasi Tekin Timur Öncesi Anadolu ile Orta Asya Türk Dünyası Arasındaki Kültür ilişkileri
