Ögrencilerin okulda başarılı olmasının yanı sıra büyüme ve gelişmeleri için de sağlıklı beslenmeleri gerekmektedir. Bu konuda ailelere ve öğretmenlere büyük görev düşmektedir.Çünkü okul çağındaki çocuklar hayatlarının sonuna kadar devam edecek beslenme alışkanlıklarını bu yıllarda edinirler.
Okul çağı dönemi; fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimin hızlı olduğu, bir dönemdir. Bu dönemde yaşam boyu devam edebilecek davranışların büyük ölçüde oluştuğu düşünüldüğünde çocuk ve gençlere sağlıklı beslenme ve yaşam biçimi alışkanlığının kazandırılması, sağlıklı yaşam bilincinin yerleştirilmesi ve yetişkinlik dönemi hastalıklarının önlenmesi açısından oldukça önemlidir.
Sağlıklı beslenme besin çeşitliliğine dayalıdır ve günlük gereksinim duyulan enerji ve besin ögelerinin besinlerle vücuda alınması gerekmektedir. Besinler içerdikleri besin ögelerine göre beş grupta toplanmaktayız.
1.Süt ve ürünleri grubu,
2.Et, yumurta, kurubaklagiller ve yağlı tohumlar grubu, 3.Ekmek ve tahıllar,
4.Sebzeler
5.Meyveler
Çocuklarda ve gençlerde en yaygın görülen olumsuz beslenme alışkanlıklarından biri öğün atlamadır. Türkiye’de ve dünyada yapılan beslenme alışkanlıklarının değerlendirildiğinde çocukların en sık atladıkları öğün, günün en önemli öğünü olarak kabul edilen kahvaltıdır. Uykuda geçen uzun açlık sürecinden sonra çocukların güne besleyici bir kahvaltı ile başlaması sağlığı ve başarıyı destekleyen bir unsurdur.Yumurta, protein kalitesi en yüksek olan yiyecektir. Bunun için bebek ve çocukların her gün 1 adet yumurta tüketmesi yararlıdır. Yumurtanın sarısı demir, A ve B grubu vitaminlerinden zengindir. Sağlıklı bireyler et tüketmedikleri günlerde, haftada 3-4 kez yumurta tüketebilir.
1)Süt ve ürünleri grubu; süt ile yoğurt, peynir, kefir, dondurma, sütlü tatlılar, süttozu gibi sütten yapılan ürünlerden oluşur. Süt ve ürünleri yüksek kalitede protein, kalsiyum, fosfor, çinko, B1, B2, B6, B12 ve niasin olmak üzere birçok besin ögesi için önemli kaynaktır. Günlük 2-4 porsiyon süt ve ürünlerini tüketmelidirler.
2) Et, yumurta, kurubaklagiller ve yağlı tohumlar grubu; et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi yiyeceklerin yanı sıra ceviz, fındık, fıstık gibi sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlardan oluşur. Sert kabuklu yemişler/yağlı tohumlar diğer yiyeceklere göre fazla yağ içerdiklerinden tüketim miktarlarına dikkat etmek gerekmektedir.Et ve ürünleri, yumurta ve kurubaklagiller ile sert kabuklu yemişler/ yağlı tohumlardan adolesanların günlük tüketilmesi önerilen miktar 2.5-3 porsiyondur.
3) Ekmek ve tahıllar grubu; ekmek, pirinç, makarna, erişte, kuskus, bulgur, yulaf, arpa ve kahvaltılık tahılları içerir. Bu yiyecekler buğday, yulaf, pirinç, çavdar, arpa ve mısır gibi tahıllardan yapılır. Tahıl ve tahıl ürünleri vitaminler, mineraller, karbonhidratlar (nişasta, posa) ve diğer besin ögelerini içermeleri nedeniyle sağlık acısından önemli yiyecekler olup karbonhidrat içeriği yüksektir. Bu
nedenle de tahıllar vücudun temel enerji kaynağıdır. Günlük tahıl tüketiminin en az yarısı “tam tahıl” olmalıdır. Ekmek ve tahıllardan günlük tüketilmesi önerilen miktar çocuklar için 2,5-5 porsiyon; adolesanlar için 3-8 porsiyondur.
4) Sebze grubu; sebzelerin bileşimlerinin önemli kısmı su olup günlük enerji, yağ ve protein gereksinmesine çok az katkıda bulunurlar. Bununla beraber, mineraller ve vitaminler bakımından özellikle folat (folik asit), A vitaminin ön ögesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özellikte olan bileşiklerden zengindir. Çocukların günlük beslenmesinde 1,5-2,5 porsiyon adolesanların ise 2-3 porsiyon sebze tüketmesi önerilmektedir.
5) Meyve grubu; meyveler ve sebzeler iki ayrı besin grubudur ancak besin ögesi içerikleri oldukça benzerdir. Vücutta benzer şekilde kullanılır. Meyvelerde de sebzelerde olduğu gibi tüketimlerinde çeşitliliğin sağlanması önemlidir.Meyvelerin günlük tüketilmesi önerilen miktarı çocuklar için 1,5-2,5 porsiyon; adolesanlar için 2-3 porsiyondur.
Okulda Sağlıklı Beslenme Önerileri
Beslenme çantası, beslenme örtüsü, peçete ve su her gün getirilmelidir. Öğrencilerin getirdikleri besinleri tüketim durumları iyi takip edilmelidir. Getirilen sebze ve meyveler çok iyi bir şekilde yıkanmış olmalıdır. Beslenme çantası her gün çok iyi bir şekilde yıkanmalıdır.
Beslenme çantası içeriği hazırlanırken velilerin ekonomik durumlarının göz önünde bulundurulması yerinde olacaktır.
Beslenme Çantasında Neler Olmalı?
Örneğin; sandviçler,çiğ sebze dilimleri,krakerler,peynir dilimleri,örgü peynir,bütün bir meyve,hazır puding yulaflı kurabiyeler veya evde hazırlanmış kekler gibi.
Okulda tenefüs aralarında abur cubur,bisküvi,çikolata,meyve suyu yerine taze veya kuru meyve tercih edebiliriz. Bunlarının yanında fındık,ceviz,badem,ayran,süt gibi hem vitamin hem minarel içeren sağlıklı ,besleyici besinler tercih edilmelidir. Çocukların okul döneminde fiziksel aktivitelerinin de artacağı düşünülürse bu besinler onnlar için en doğru enerji kaynağı olacaktır. Tam gün eğitim gören çocuklar için beslenme çantalarında ara örünleri olmalı bunun yanında öğle yemeği için de tam buğdaylı, tahıllı ekmekle hazırlanmış peynirli,domatesli bir sandviç ve bir kutu ayran konulabilir. Sandviçler içerisinde salam, sosis gibi ürünleri tercih etmememiz gerekir çünkü besleyici değerlerinin olmamasının yanı sıra bu yiyecekler sıcak havalarda koku ve zehirlenmelere yol açabilir.
Bazı okullarda öğrenciler yemeklerini evden tercih etmeyip okul yemekhanesinde yemeği tercih ederler, öğrencilerin menüleri diyetisyenler tarafından hazırlanır ve tüm gün yeticek besin ve enerji ihtiyaçlarını karşılamalıdır. Bu menülerin içeriğinde posa içeriği yüksek olan tam tahıl ürünleri ile taze ve kurutulmuş meyveler,sebzeler mutlaka bulunur. Öğrencilerin daha düşük yağ içeren öğünler tüketmesi için gerekli düzenlemeler yapılır. Düzenlemeler yapıldıktan sonra oluşan menüleri veliler dikkatli ve detaylı şekilde incelemeli ve detaylı bilgi için sorumlu kişilerle görüşebilirler.
Okul kantinlerinde Milli Eğitim bakanlığı tarafından hazırlanan genelge ile değişiklik yapıldı ve yeni düzenlemeler getirildi. Bu düzenlemeler 2016-2017 eğitim-öğretim yılından itibaren kantinlerde kızartma,cips,çikolata,kek ve tatlandırıcılı içecek gibi ürünler satılmayacaktır.bu şekilde öğrencilerin sağlıklı beslenmeyi öğrenmeleri ve alışmaları hedeflenmiştir.
Yapılan genelgeye göre satışı serbest olan ürünler meyveler,çiğ tüketilen sebzeler,kuruyemişler,içme suyu,süt,taze sıkılmış meyve ve sebze suyu,yoğurt,ayran,pastörize peynir günlük haşlanmış yumurta çeşnili ekmekler gibi ürünler vardır. Ayrıca tam buğday ekmeği ve taze sebzelerden sandviçlere izin verilecek doğal minarelli sular ve şekersiz gıdalara yer verilecektir.
Satılamayacak ürünler ise enerji,gazlı,aromalı şurup içecek tozu ve su meyveli içecek ve içecek tozu meyveli doğal minarelli içecek, yapay soda,kolalı içecekler,kızartmalar,cipsler,şekerler,çikolatalar,kafein içeren ürünler, kremalı dolgulu,jöleli kekler pastalar ,hamurlu şerbetli tatlılar,tatlandırıcılar yiyecek ve içecek gibi ürünlerdir.
