Ana adı: Zeliha Başkurt: (H.1291, (M.1974-75) Şumnu-1969 Manisa).
Baba adı: Mustafa Başkurt: (D.1859 Şumnu, Ö.1946 Manisa).
“Lütfi Kırdar, Mükerrem Kâmil Su ve Kâmil Su” yazımda kısmen bahsettiğim Kâmil Su ile ilgili verdiğim bilgiler elbette yetersizdir. Zira yazıda daha çok Kâmil Su’nun hanımı Mükerrem Kâmil Su özelinde dönemin Manisa valisi Lütfi Kırdar ve Manisa ön plana alınmıştır.
Kâmil Su (1909-1984)
Birçok önemli esere imza atan tarihçi ve devlet adamı Kâmil Su ile hakkında detaylı bilgi bulmak bir hayli zordur. Ali Birincinin yazmış olduğu makale dışında Kâmil Su ile ilgili derli toplu bir çalışma bulunmamaktadır!
Balkan Savaşı sonrası Şumnu’dan Manisa’ya gelen bir ailenin çocuğu olan Kâmil Su ilk orta eğitimini Manisa’da aldı. Liseyi İstanbul İstiklal Lisesinde, üniversiteyi İstanbul Üniversitesi Tarih bölümünde tamamlamıştır. Zeki Velidi Togan ve Fuat Köprülü’nün öğrencisidir.
Balıkesir’de edebiyatçı Mükerrem hanımla 12 Eylül 1933 yılında evlendi.
“Fuad Köprülü’nün “gittiğiniz yerlerde bulunan şer’iye sicilleri mühim mehazlardır, üzerinde çalışın.” önerisine uyarak ilk görev yeri olan Balıkesir’de şer’iye sicilleri üzerinde çalıştı. Konuyla ilgili yazılarını Balıkesir Halkevi yayın organı Kaynak’ta yayımladı. Timur-Beyazıt Ankara Savaşı’dan Balıkesir’e Dair Vesikalar-Tımar ve Zeametler’e kadar değişik konularda bilinen yirmi beş yazı yazdı. Ayrıca Manisa Halkevi dergisi Gediz’de de Manisa ile ilgili yazılar yazdı. Yarım Ay, Türk Kültürü, Ulusal Kültür, Belleten dergileri makalelerinin yer aldığı dergilerdendir. Ömrünün son yıllarında Manisa ile ilgili çalışmalarını yoğunlaştırdı. Bu çalışmalarını Manisa’da Hür Işık gazetesi, Manisa Dergisinde yazılar yazdı. Mesir Konferansları kitabında yazıları yayınladı. Şahsi kütüphanesinin bir kısmını 1970 yılında kendi adına bağımsız bir kütüphane olarak kullanılması koşuluyla, Manisa Müzesine bağışladı.”
1932’de Balıkesir İlk öğretmen okulunda başladığı tarih öğretmenliği yıllarında Balıkesir Halkevi yayın organı olan Kaynak dergisinde 1933’den itibaren yazılar yazmaya başladı. Balıkesir öğretmen okulundan Kâmil Su’nun öğrencisi olan Halil İnalcık Çağatay Uluçay’ı anlattığı bölümde Kâmil Su’nun kendilerini nasıl teşvik ettiğini anlatmaktadır. “Balıkesir Lisesi ve Muallim Mektebi tarih hocalarından Kâmil Su, öğrencilerini, bu arada bu satırları yazanı bu gibi araştırmalara teşvik etmekteydi.”
Kâmil Su’nun çalışmaları daha çok çocukluğunu geçirdiği ve emekliliğinden sonra vefatına kadar yaşadığı çok sevdiği Manisa ve görev yaptığı Balıkesir üzerinedir.
Balıkesir Halkevi yayın organı Kaynak ve Manisa Halkevi yayın organı Gediz dergisinde İbrahim Gökçen, Çağatay Uluçay gibi değerli yazarlarla birlikte önemli yazılar yazdı. Bazı kitapları şunlardır.
Balıkesir yöresiyle ilgili kitapları:”17. ve 18. Yüzyıllarda Balıkesir Şehir Hayatı (1937)”,
“Balıkesir Civarında Yörük ve Türkmenler (1938)”, “Balıkesir Madenleri (1939)”.
Kâmil Su hayatının sonlarına doğru zamanının çoğunu Manisa ve Ege bölgesi araştırmalarına ayırmıştır. Bu çalışmalardan bazıları şunlardır.
“Muradiye Camii (1940”, “Manisa ve Yöresinde İşgal Acıları (1982)”, “Manisalı Tarihçi M. Nuri Yörükoğlu (1983)”, “Karaosmanoğlu Halit Paşa (yay. haz., Ali Birinci, 2002)”. “Sevr Antlaşması ve Aydın / İzmir Vilayeti (1981)”.
Kâmil Su’nun diğer eserleri şunlardır: Uygurlar ve Uygur Medeniyeti (1938),
“Yavuz Sultan Selim (1949)”, “Yıldırım Bayezit (1950)”, “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (Mükerrem Kâmil Su ile, 1960)”, “Osman Hamdi Bey’e Kadar Türk Müzesi (1965”), “Cumhuriyetten Önce Türkiye (1973)”, “Zafere Doğru (1973)”, “Türk Eğitiminde Tefrişin Yeri ve Önemi (1974)”, “Tarih-i Gılmanî (Halife Mehmet’ten, 1976)”, “Tarih-i Bosna der Zaman-ı Hekimoğlu Ali Paşa (Ömer Bosnavî’den, 1974)”,“Köprülülü Hamdi Bey ve Akbaş Olayı (1984”), İlk, orta ve liseler için tarih ders kitapları bulunmaktadır.
Kâmil Su emekliliğinde Ankara’da yaşamış ancak vasiyeti gereği cenazesi Manisa’ya getirilmiş, çok sevdiği şehrinde ebedi istirahatgahına Çatal Mezarlığında defnedilmiştir. Vefatından önce 3 Şubat 1970’de kendi adına bağımsız bir kütüphane kurulması şartıyla kütüphanesinin bir kısmını Manisa Müzesine bağışlamıştır. Ayrıca Ali Birincinin verdiği bilgi ve dipnottaki ifadelerinden öğrendiğimize göre Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 01.03.1971 tarihinde kendisine verilen “Şeref Belgesi” de müzede bulunmaktadır. Müzenin bir odası “Kâmil Su Kütüphanesi” olarak düzenlenmiştir.
Kâmil Su ile ilgili başta Balıkesir ve Manisa Halkevi dergileri olmak üzere yazılarını yayınladığı yerel ve ulusal yayın organları taranmalı, hakkında tezler hazırlanmalıdır. Balıkesir ve Manisa’da bulunan üniversitelere büyük görevler düşmektedir.
Manisa’da Kâmil Su’nun adını yaşatmak amacıyla Alaybey Mahallesinde bir caddeye adı verilmiştir. Ancak bunun yeterli olmadığı ortadadır. En azından bir eğitim kurumuna adının verilmesinin uygun olacağını düşünmekteyiz.
Kâmil Su’nun Çatal Mezarlığında bulunan kabri
Manisa Çatal 1 Mezarlığı, 20. Sokak, 13510 parsel. Yeni ada 26, No: 231.
