Bir din alimi “ Dünya haklarının sıfatlarına zıtlıklar karıştığı gibi akıllarına da delilikler karışmıştır. Delilikten nasibini almayan hiçbir akıllı yoktur.” diyor, şu halde her insanda akıllılık ile delilik az ya da çok vardır. Mecnun, aklı örtülmüş, aklını yitirmiş demektir, hepimiz her an aklımızı yitirebiliriz, delilere gülmemek gerekir, çok zeki bir sınıf arkadaşım İ.Ü. Hukuk Fakültesini derece ile bitirdikten sonra akli dengesini yitirdi ve şu anda köyün delisidir. GATA’da doktor olan bir büyüğümüz Akıl Hastanesinde vefat etmişti. Deli dediğimiz kişilerin ne olduğunu Allah bilir, kimin deli, kimin veli olduğu belli değildir. Toplumun değer yargılarının belirlediği “normallik” sınırlarını ihlal edenleri deli olarak kabul ediyoruz, akıllıların kendi hayatlarını düzenleyici, uyarıcı, ilkeleştirişi bir dil için delisiz yapamadıkları görülüyor.
Son divan şairi Yenişehirli Avni, “Mir’at- Cünun” ( Deliler Aynası) adlı eserinde deli tiplerini ele almaktadır, buna göre Nizam-ı Alem delileri, kendilerini kurtaramadığı halde dünyayı kurtarmaya çalışırlar. Eğitimsiz tabipler, yanlış teşhis ve tedavi ile ölümlere sebep olurlar ama kendilerini akıllı sanırlar. Keramet delileri, bülbül olan elbet gülün kokusunu bilir ama onun gülün kokusundan dahi haberi yoktur. Haber delisi, ülke ve cihanda olup bitenleri anlatmakla görevli olduğunu sanır. İnatçı deliler, kendi bildiğini okur başkalarını dinlemez. Kıskanç deliler, kendisinden başka herkesi düşman gören delilerdir. Tembel delisi, çalışmaktan hoşlanmayan kişilerdir, miskinlerdir. Mal delisi, ölünceye kadar sadece mal biriktirmek için çalışır, servet hırsı son nefesine kadar devam eden kişilerdir. Süvari delisi, ihtirasa dönüşmüş bütün sevgilere sahip olan delilerdir. Nasihat delisi, kendi aklı kendine yetmediği halde herkese akıl vermeye çalışan kişilerdir. Evham delisi, korkaklığı nedeniyle kendisini insanlardan dışlayan ve her şeyden nem kapan delilerdir. Bunların yanında şöhret delileri, siyaset delileri, makam delileri, unvan delileri, gösteriş delileri, kibir duygusu delileri v.s. vardır.
İçeridekilerden korkmayalım, esas korkulacak kişiler dışarıdadır, bir minibüs şoförü, akıl hastanesinin önünden geçerken giriş kapısının iç kısmında gördüğü akıl hastasına” İçeride kaç kişisiniz?” diye sorunca içerideki cevap veriyor “ Asıl siz dışarıda kaç kişisiniz?”. Rahmetli Edebiyat dersi öğretmenim Şevket KUTKAN bey anlatmıştı: “ Bir şehrin çarşısında deli aşağıdan yukarıya doğru yürürken dükkanından çıkan her esnaf delinin arkasından deli diye bağırıyor ama deli oralı bile olmuyor, yokuşun başına çıkan deli avazı çıktığı kadar DELİİİİİİİ diye bağırınca tüm esnaf yola fırlayınca bizim deli,”Bu memlekette amma çok deli varmış diye bağırmaya başlıyor.” Yıllar önce kredi borcumu ödemek için Denizbank Manisa Şubesine gitmiştim, Mustafa Kemal Paşa caddesinde akşama kadar gezen ne olduğu bellisiz bir meczup Banka şubesinde güvenlikçi ve müşterilere “ Kut-ul Ammare Savaşını ve zaferini” detaylı anlatmaya başladı, Osmanlı Ordusuna sadık kalan ve İngilizlerle işbirliği yapan Arap aşiretlerini ve tüm komutanların isimlerini sayınca, söze girdim ve “siz, bunları nereden biliyorsunuz? “ deyince bana okkalı bir cevap verdi: “ Ağabey, deli olduysam cahil olmadım ki.” Ses çıkarmadım önüme baktım, kim deli, kim akıllı belli değil.
Elli yıl önce idi, parkta ders çalışırken yanımıza gelen hırpani kılıklı yaşlı bir meczup Ali BOYMUL isimli bir arkadaşımıza Fransızca dersi vermeye başlayınca merak edip sorduk ki bu amca Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi)den mezun imiş, kim bilir başından hangi badireler geçti ki bu durumlara düşmüştür? Unutmayalım ki felaketler de saadetler de bizim içindir, her şeye hazırlıklı olmamız gerekiyor. Üsküdar’ın kedileri, delileri ve velileri meşhurmuş. Deliye gülmek değil ağlamalıyız.
