İnsanlar üzerinde inanç ve iman gibi değerler büyük bir yer işgal ettiği gibi, O’nun düşünüş, kabulleniş ve yaşayış tarzı üzerinde her zaman tam bir mutabakat sağlanamamaktadır. İnanç üzerinden zihnin, gönlün, duygular vasıtasıyla oluşturduğu imge ve idrak, birçok insan ve toplumda farklılık taşıyabilmekte ve her bir değer için farklı tezahürler ortaya çıkabilmektedir. Din adamları veya düşünürler bu işe kafa yorup, farklıkları ve önemli noktaları bir taban üzerine tespit edip, temellendirmeye ve birliği oluşturmaya çalışmışlardır.
İnsanların inançlarını yaşayışlarında mevcut alışkanlıklarının, toplum değerlerinin büyük önemi vardır. İnsanlar birlikte yaşayarak, birbirleriyle etkileşerek bir birliktelik oluştururlar. Toplumun bu birlikteliği kendi kültürlerini ortaya çıkarır. Burada toplumun kendi dinamikleri kadar, dış dinamiklerin etkisi ve o topluma uyumu ve de kabullenişi de önemlidir. Kalıcılığı genelde toplumların kendisi belirler. Bizim konumuz dinin asli değerleri hakkında hüküm vermek olmayıp, toplumun sosyal ve kültürel yanını ele almaktır. Kültürün çeşitli tanımları yapılmasına karşın Amerikalı psikolog Allport’un dile getirdiği onun üç önemli özelliği dikkate değer.
Öncelikle birincisi dünyadaki bütün kültürlerin, ayinlere, mit ve efsaneye büyük önem vermeleridir ve uygulamaları desteklemek üzere organizasyona ve din adamları heyetine sahiptirler.
İkincisi, Din nerede ümitsiz bir şekilde bozulursa onun yerine o inançla eşdeğer bir sistem koymadıkça, insanların hayatında felaket ve mutsuzluklar olur.
Üçüncüsü, Dini sistemler bir kültürün diğer kısımlarından bağımsız değildir. Üstelik onlarla iç içe geçmiştir. Bir dinin diğer dine üstünlük sağlaması kültürün kendisi temelden değişmedikçe mümkün değildir. (1).
Kültürün bir inançlar, bilgiler, his ve heyecanlar bütünü olarak duygu ve manevi değerlere ait olduğu düşünülse de (2) bu eksik bir tariftir. Kültür maddi değerleri de içine alır. Bir anıttan, yazıttan, mezar taşından, mimari eserdeki görünen alametler o kültürün maddi yönünü ifade eder. Kültürün içinde maddi ve manevi değerlerin hepsi bir bütün olarak ifade bulur.
Konuya önümüzdeki yazılarımızda devam edeceğiz.
- G.W. Allport. Din Psikolojisi s.38 çeviri Abdülhalim Durma
- 2- Erol Güngör Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik s.12.
