Önemli ve zor zamanların olay ve insanları, ulusların hafızasına, yerleşir, kazınır çeşitli şekillerde anlatılır, tarih ve edebiyatın temellerini oluştur. Destanlar milletlerin, din, fazilet, kahramanlık maceralarının anlatıldığı eserlerdir. Bunlara Avrupa edebiyatında mit de denir. Çok eski çağların bu sözlü değerleri sudaki halka gibi genişleyerek masallara, türkülere ve diğer edebi türlere öncülük eder. Destanların kırıntıları ve motifleri, masalların, türkülerin, şiirlerin içinde var olmaya devam eder.
Çünkü onlar bir milletin mayasını oluşturur. Fakat bütün dünya milletlerinin masalları, farklı ve uzak topraklarda olsa bile, çok zaman birbirine aşırı şekilde benzer. Fakat bu şaşırtıcı benzerlikler, her milletin masallarında yine de bazı temel farklılıkları, yaşayış ve düşünce farklarını ortaya çıkarır. O yüzden, masalları milli yapı meydana getirmiştir.
Masallar milletin hayal gücünün ifadesidir. Masalların başında konuyla ilgisi olmayan tekerlemeler vardır. Bu tekerlemeler farklı masallarda hep tekrarlanabilir. Destanın masala masalın destana karıştığı çok olmuştur.
Masalların çok zaman gerçeklerle ilgisi yoktur. İnanılmaz olaylar, olağan üstü varlıklar, insan gücünün üstünde eylemleriyle hep karşımıza çıkar. Fakat renkli yapısı, bazı temel değerleri ve insanı olduğu gibi anlatması, umutları ve mücadeleyi var etmesi, sonunda kazanılan zaferler ve mutluluklar, ayrı bir dünyanın kapılarını açması, insanları keyiflendirmesi ve sevindirmesi onları kalıcı kılmıştır.
Masal tarihi mevkiler ve şahıslarla ilgilidir. Onların kahramanlarında çok zaman belirli özellikler bulunur, aptal oğlan her zaman beceriksizdir. Başkarakter zeki ve beceriklidir. Masalda, kötü düşünceyi temsil eden varlıklar vardır, onlar kötülük yapar ve zarar verirler. Yasaklar çiğnenir, yeni maceralar birbirini izler. İyi ile kötünün mücadelesi sürüp gider. Saldırgan ve bir şeyi elde etmek için bilgi toplar, aldatır ve kötülük yapar, zarar verir. Sonrasında kahraman ortaya çıkar, mücadeleye başlar. Mükâfat için zorlu aşamalardan, genelde üç aşamadan ve sınavlardan geçilir.
Çok renkli kişiler ve olaylar çok olmasına rağmen, masallar belirli işlevler çerçevesinde anlatılır.
Masal kadınlara has bir anlatıdır. Masal anlatıcıları çoğunlukla annelerdir. Annelerin dilinden dökülen kelimeler çocuklara can ve kan olur. Eski zamanlarda milletin ortak hafızası olan masalların eğitici özelliği, insanın yapısını şekillendiren birleştiricilerdir.
Kendi kültürümüzde, masal araştırmaları bakımından dede korkut hikâyeleri büyük bir değer oluşturmaktadır. Dede Korkut’ta gelenek görenek halkın yaşayış ve değerleri, zihnindeki anlatıları ve masal motifleri mevcuttur.
Masalların yarını nedir ve işlevini yitirdi mi? Diye sorulabilir. Bizce hayat devam ettikçe, öncesinde çocuklardan başlayarak, en uzağa kadar, masalın hayatımızdaki hükmü devam edecektir.
